διαπυρισμός

Όρος που χρησιμοποιείται στη γεωλογία για να περιγράψει την παραμόρφωση των ιζηματογενών στρωμάτων του φλοιού της Γης υπό την επίδραση αλατοφόρων μαζών, περισσότερο ή λιγότερο πλαστικών, οι οποίες ωθούνται ανοδικά από ισχυρές κατακόρυφες ορεογενετικές δυνάμεις. Με την κίνησή τους αυτή ανυψώνουν και αναδιπλώνουν τα υπερκείμενα στρώματα, μέσα στα οποία διεισδύουν σαν σφήνα. Τα αλατοφόρα αυτά στρώματα μπορεί να είναι μάζες αλατούχες, γυψούχες, ανυδρίτη κλπ. Οι πτυχές αυτές ονομάστηκαν διαπυριτικές πτυχές και περιέχουν έναν πυρήνα διάτρησης. Το υλικό του πυρήνα αποτελείται από παλαιότερο υλικό, διαφορετικό από τα στρώματα του περιβάλλοντος. Οι πυρήνες διατήρησης έχουν μορφή θόλου, κώνου ή στήλης με ελλειπτική ή κυκλική τομή. Γενικά η αιτία του σχηματισμού των πτυχώσεων αυτών οφείλεται στη χαμηλή πυκνότητα των αλατοφόρων στρωμάτων σε σχέση με την πυκνότητα των στρωμάτων που τα περιβάλλουν, καθώς και στην πλαστικότητά τους, που αυξάνεται από την πολύ υψηλή θερμοκρασία που επικρατεί στα βάθη αυτά. Έτσι, με την πίεση των υπερκείμενων στρωμάτων, ανέρχονται σαν πλαστική, σχεδόν ρευστή ύλη. Μερικές φορές, όμως, η άνοδος του άλατος δεν οφείλεται σε ορεογενετικές κινήσεις, όπως για παράδειγμα στον Κόλπο του Μεξικού, γιατί, όπως έχει διαπιστωθεί, τα υπερκείμενα στρώματα δεν είναι έντονα πτυχωμένα. Χαρακτηριστικές τέτοιες μορφές δ. βρίσκονται στη Βόρεια Αμερική, όπου η διατομή τους φτάνει τις εκατοντάδες χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα (διάμετρος 800-3.500 μ.) και το ύψος των θόλων πολλές εκατοντάδες μέτρα. Στην Κασπία θάλασσα, η διάμετρος των πυρήνων κυμαίνεται μεταξύ 5.000-12.000 μ. Τέτοιοι πυρήνες υπάρχουν επίσης στη Ρουμανία, στη βόρεια Αφρική, στη Γερμανία, στην Ισπανία κ.α. Τα φαινόμενα του δ. εντοπίζονται συχνότερα μέσα στα τριαδικά στρώματα που είναι αποκλειστικά αλατοφόρα. Τα αλατοφόρα αυτά κοιτάσματα μελετήθηκαν επισταμένα πρόσφατα, γιατί έχει διαπιστωθεί ότι είναι δυνατόν να συνυπάρχουν μέσα σε αυτά αποθέματα υδρογονανθράκων (πετρέλαια). Οι περιφερειακές ζώνες και οι κορυφές των αλατούχων θόλων αποτελούν πράγματι ιδανικούς χώρους για τη συγκέντρωση και παγίδευση των υδρογονανθράκων. Στις ΗΠΑ συνυπάρχουν επίσης μεγάλες ποσότητες θείου στο στέγαστρο ορισμένων θόλων, που αποτελούν από τα πιο σημαντικά αποθέματα της Γης. Γεωλογική τομή της ιζηματογενούς σειράς των πετρωμάτων κάτω από το δέλτα του Μισισιπή: ο σχηματισμός των αποθεμάτων του πετρελαίου (κόκκινο) έχει άμεση σχέση με τους αλατοφόρους πυρήνες (ιώδες).